Hoe voorkom je 'corona- blindheid' en blijf je alert?

30 juni 2020

Nu de coronacrisis met betrekking tot de zorgcapaciteit onder controle is, worden de maatregelen verder versoepeld. De economie komt langzaam maar zeker weer op gang. Gelukkig. De lockdown had sociaal en economisch een enorme impact. Het is dan ook niet vreemd dat de behoefte om elkaar weer te zien groot is. En dat veel mensen popelen om weer ‘normaal‘ aan het werk te gaan. Toch nemen met de grotere bedrijvigheid en sociale bewegingen ook de veiligheidsrisico’s weer toe. Hoe houd je jezelf en je collega’s alert? Hoe zorg je ervoor dat veiligheid naast meer bedrijvigheid centraal in het denken blijft staan? Daar geef ik in dit artikel graag antwoord op.

Gelukkig weer meer bedrijvigheid. Maar hoe voorkom je ‘coronablindheid’ en blijf je alert op de veiligheidsrisico’s?

De aandacht verslapt

Het verantwoordelijkheidsgevoel van veel mensen lijkt hier en daar wat minder te worden. En de aandacht voor de besmettingsrisico’s en de bijbehorende veiligheids- en hygiënemaatregelen verslapt. Worden we misschien ‘coronablind’? En is dat dan onwil of onwetendheid? Of zijn onze hersenen gewoon niet zo ‘gewired’ en gewend om in (gezondheids)risico’s te denken?

Risicoperceptie is een boeiend fenomeen

In dit artikel besteed ik daar graag aandacht aan. Niet om een excuus te vinden voor gedrag dat niet past binnen de nog steeds noodzakelijke maatregelen. Wel als basis om maatregelen te kiezen die ervoor zorgen dat medewerkers betrokken en gedisciplineerd blijven werken. Veilig, ook op anderhalve meter afstand. Maatregelen die juist bij het versoepelen van alle restricties erg belangrijk blijven.

Onze waarneming van risico’s wordt sterk bepaald door:

• Onze overwegend optimistische en veerkrachtige levenshouding: het risico valt wel mee, we redden het met elkaar wel.
• Innerlijke overtuigingen en/of besluiten die we over risicosituaties nemen.
• Onze ervaringen met die risico’s.

Op zich allemaal logische punten. Als je zelf of iemand in je omgeving door ziekte geraakt wordt, dan maak je een hele andere inschatting dan iemand die helemaal niet met Covid-19 in aanraking kwam. Juist omdat het risico voor veel mensen zo ‘onzichtbaar’ is, is het lastig om de ernst ervan in te schatten. Wetenschappelijk onderzoek spreekt dan over ‘bias’ in onze hersenen. Waarnemingen die vervormen en vertekenen. En die maken dat we risico’s soms minder goed inschatten en die er tegelijk voor zorgen dat we met een positieve instelling het leven aangaan en durven te ondernemen.

Benieuwd hoe onze hersenen de perceptie van risico’s beïnvloeden? Lees het artikel ‘Waarom we risico’s niet zien'.

Mensen denken meestal niet in risico’s

De ‘coronablindheid’ en het optimistische gedrag dat veel mensen nu vertonen, is dus niet alleen maar een kwestie van onwil of onwetendheid. We zitten gewoon over het algemeen zo in elkaar. In risico’s denken en de bijbehorende maatregelen nemen, zit niet zo erg in ons dna en voelt voor velen onnatuurlijk.

De focus ligt niet langer op de risico’s van corona. Veel meer op overleven, ondernemen en bedrijfscontinuïteit. We willen allemaal het liefst weer zo snel mogelijk terug naar ons gewone leven en een normale bedrijfsvoering. Waarbij het ‘beschermen van de gezondheid van mensen’ en het ‘weer terug naar normale bedrijfsvoering en de verdiensten die daarbij horen’ tegenstrijdige doelen lijken. Dit is zeer zeker niet het geval. Juist vanuit bedrijfscontinuïteit is de beschikbaarheid van voldoende medewerkers en ook het hebben van specifieke kennis en ervaring cruciaal.

Voor onze mentale gezondheid en het durven ondernemen, is een gezonde dosis optimisme natuurlijk belangrijk. In het licht van risicomanagement en het beheersbaar houden van de coronacrisis zijn de genoemde vervormingen in ons brein juist minder handig. Mensen die het probleem niet zien, zijn ook niet - of in ieder geval minder - gemotiveerd om in actie te komen om het besmettingsrisico zo klein mogelijk te houden.

Geen angst zaaien, wel duidelijk en vooral zichtbaar zijn

Alleen een beroep doen op eigen verantwoordelijkheid en het ‘gezonde verstand’ van medewerkers is dus niet (meer) genoeg. Om vooral de anderhalvemetermaatregel te handhaven en daarmee het besmettingsrisico te minimaliseren, is het belangrijk om zichtbaar te zijn. Denk bijvoorbeeld aan het aanbrengen van looppaden, pictogrammen op kantoor en in het warehouse, de aanwezigheid van voldoende beschermingsmiddelen en ook aan de coronacoördinatoren die op vriendelijke en ook dringende wijze attenderen op de noodzakelijke afstand die we moeten houden. Al deze maatregelen dragen eraan bij omdat we het risico op besmetting met corona niet ‘vergeten’.

Een preventiemedewerker kan de rol van coronacoördinator oppakken

Bij kleinere vervoerders en logistieke bedrijven zien we ook de DGA zelf in actie komen. Daarnaast helpt de periodieke aandacht voor de veiligheidsrisico’s in het werkoverleg en korte nieuwsberichten om het onderwerp op de agenda te houden. Door medewerkers goed te blijven informeren over het belang van de maatregelen voor henzelf en de organisatie kan over het veiligheidsbeleid geen misverstand bestaan. Door medewerkers bij de veiligheidsmaatregelen en keuze van beschermende middelen te betrekken wordt het draagvlak vergroot.

Geef het goede voorbeeld en spreek elkaar aan op het naleven van maatregelen

Hierbij is het niet de bedoeling om angst te zaaien. Dit werkt in een veiligheidscultuur juist averechts. Juist het open en laagdrempelig kunnen en durven communiceren over (on)veilige situaties staat centraal. In het TVM Corona arbobeleid stappenplan noemden we al het belang van evalueren van de risico’s en maatregelen met medewerkers. Risicosituaties kunnen immers veranderen en maatregelen moeten in de praktijk ook uitvoerbaar zijn, anders ontstaat er schijnveiligheid.

Corona en uw arbobeleid. Heeft u het goed geregeld? Bekijk ons stappenplan(PDF) en download de checklist.

Op kantoor en in het eigen warehouse lukt het vaak nog wel om het besmettingsrisico te beheersen. Onderweg en op locatie is dat soms een grotere uitdaging. Open communicatie met de opdrachtgevers en samenwerkende partners is dus belangrijk. Soms worden maatregelen ‘goed bedacht, maar slecht uitgevoerd’. Door direct met elkaar in gesprek te gaan en verwachtingen uit te spreken over de veiligheid voor chauffeurs en andere medewerkers kunnen maatregelen worden aangepast aan de specifieke en actuele bedrijfssituaties.

Zo blijf je alert op veiligheidsrisico’s

- Maak duidelijk waarom veiligheid binnen de organisatie en voor medewerkers belangrijk is. Naast het persoonlijke belang van een veilige werkomgeving voor iedereen draagt veiligheid ook bij aan de continuïteit van activiteiten, het goed kunnen bedienen van klanten en opdrachtgevers, de kwaliteit van werk en een goede reputatie.

- Zorg dat je zichtbaar blijft. Help medewerkers herinneren aan de kans op besmetting en de noodzaak van maatregelen. Dit kan met pictogrammen, looppaden, zichtbare instructies en ook zichtbare medewerkers die helpen toezien op het naleven van de coronamaatregelen.

- Blijf met elkaar in gesprek, informeer. Betrek medewerkers bij het beleid en informeer ze over de nieuwste inzichten en ontwikkelingen, eventuele aanpassingen van maatregelen en vooral over de manier waarop maatregelen in de praktijk worden uitgevoerd. Sta open voor feedback als iets in de praktijk niet goed werkt of niet na te leven is. Je voorkomt hiermee schijnveiligheid. De situaties onderweg en op locatie zijn soms minder grijpbaar. Ga vooral ook in gesprek met opdrachtgevers en partners zodat ook zij aangehaakt blijven en veiligheid blijven waarborgen.

- Maak de risico-inventarisatie en bijbehorende maatregelen op maat. Pas het Corona arbobeleid aan op de eigen bedrijfssituatie en neem de actuele ontwikkelingen en inzichten hierin mee. Betrek je eigen preventiemedewerker en OR of personeelsvertegenwoordiging hierbij en laat je eventueel ondersteunen door je arbodienst.