Hoe voorkom je brand aan boord? Jaap Kriele geeft 10 tips
Voor brand, zo vertelt Jaap, heb je brandstof, zuurstof en temperatuur nodig. Als die elementen samenkomen slaat letterlijk de vlam in de pan. “De oorzaken”, stelt hij, “zijn vaak te vinden in het gebruik van gas aan boord, open elektrische verbindingen of bij het onzorgvuldig gebruik van een barbecue.” Om calamiteiten te voorkomen geeft de scheepsexpert een aantal eenvoudige, maar uiterst zinvolle tips.
Tip 1: Beperk het gebruik van gas aan boord
“Om te beginnen: beperk het gebruik van gas aan boord. Ik dring er altijd op aan om zo weinig mogelijk gas aan boord te gebruiken. Het is vaak niet nodig en het is ook niet handig. Daarbij is het gevaarlijk. Dat het toch nog in veel gevallen gebeurt is niet een kwestie van gemakzucht. Eerder van onderschatting. De risico’s worden niet genoeg onderkend.”
"Een kleine brand kan grote impact hebben"
Een kleine brand, benadrukt Jaap, heeft gauw een grote impact. Dat kan directe brandschade zijn, maar ook rookschade. “Rook is niet alleen vuil, maar ook zeer nadelig voor de elektrische installatie. Rook vormt namelijk een bepaald zuur op printplaten dat zelfs na langere tijd nog schade kan aanrichten.”
Tip 2: regelmatig onderhoud aan elektrische installaties
Regelmatig onderhoud aan elektrische installaties aan boord is evenzeer van groot belang. “Houd ze op orde, houd ze schoon. Dat geldt ook voor de filters. Er is veel olie, en vet in de machinekamer. Wanneer daar slijpwerk wordt verricht ontstaat een vonkenregen, die fatale gevolgen kan hebben. Ik vind ook dat je aan boord je vluchtplan en calamiteitenplan op orde moet hebben. Bespreek het af en toe met je gezin. En met de matroos. Zorg ervoor dat de vluchtroute vrij is.”
Tip 3: onderschat het brandgevaar niet
Onderschatting van brandgevaar komt Kriele ook met enige regelmaat tegen. Een voorbeeld: “In de machinekamer staat soms een brandstoftankje van de bijboot om in de zomer mee te kunnen waterskiën. Dat is echt gevaarlijk. Een kleine vonk is genoeg om een grote brand te veroorzaken. Daar komt bij dat een schipper altijd goed blusmateriaal paraat moet hebben. Kies daarvoor ook het juiste type. En plaats het zeevast. Ik zie vaak dat een brandblusser ergens los in de hoek staat. Brandpreventie wordt in veel gevallen niet serieus genomen. Het is een ondergeschoven kindje.”
Tip 4: installeer rookmelders en koolmonoxidemelders
Sinds 1 juli 2022 zijn rookmelders, in de volksmond ook wel brandmelders genoemd, in alle bestaande woningen verplicht. Maar die verplichting geldt ook voor binnenvaartschepen. Jaap voegt daar aan toe dat dat ook geldt voor koolmonoxidemelders. "Koolmonoxide, CO, is een dodelijk en reukloos gas, een sluipend gevaar in ieder huis en op ieder schip."
Tip 5: Neem brandpreventie tijdens de werfgang serieus
Brand kan ontstaan tijdens het varen, maar ook tijdens de werfgang. Dan wordt er eveneens vaak lichtvaardig met de veiligheid en de brandpreventie omgegaan. Bijvoorbeeld met het begrip brandwacht. “Vaak wordt er bij de werfgang gauw even een brandblusser neergezet. Op de factuur staat dan wel de post ‘brandwacht 350 euro’. Bij werfgang moet er echter brandwacht lijfelijk aanwezig zijn.
"Zorg ervoor dat er een brandwacht aanwezig is bij werfgang"
Die betalen de schippers of TVM graag. In geval van reparatie van schade is dit onderdeel van de reparatiekosten die TVM dan uiteraard betaald. Mijn advies: neem het serieus. Zet niet een brandblusser neer en ga dan je werk doen. Zorg ervoor dat er fysiek iemand aanwezig is. We betalen graag preventieve brandwacht, in geval van schadereparaties. Daarmee willen we voorkomen dat er brand ontstaat. Je wordt gewoon betaald om op te letten. Dat kan iedereen doen. Daar is weinig kennis en kunde voor nodig.”
Is de schipper altijd verantwoordelijk? Jaap Kriele: “Nee, niet per definitie. Het hangt af van de oorzaak. Op het moment dat hij met de slijpschijf in de machinekamer naast het brandstoftankje van de bijboot aan het werk is, dan is er wel sprake van enige onzorgvuldigheid. Daar wordt hij dan ook op aangesproken. Als er sprake is van opzet of grove nalatigheid dan zijn we wel wat minder coulant. Trouwens, brand ontstaat vaak ook door onwetendheid. Dat kun je een schipper niet altijd kwalijk nemen. Maar bewustzijn is wel belangrijk.”
Tip 6: maak goede afspraken met derden over preventieve maatregelen
Meestal had een brand voorkomen kunnen worden. Of had minimaal de schade kunnen worden beperkt. “De oorzaak”, zo constateert hij, “is vaak dat bij werkzaamheden door derden, bijvoorbeeld op de werf of in de machinekamer, geen goede afspraken zijn gemaakt met betrekking tot preventieve maatregelen en de brandwacht.”
Tip 7: maak eerst een plan van aanpak voordat je aan de slag gaat
“De perfecte preventie? Het zou zo moeten zijn dat je als je bijvoorbeeld laswerkzaamheden moet laten doen aan de bodembeplating ter hoogte van de voormachinekamer, je eerst een plan van aanpak maakt. Dat je een werkoverleg hebt waarin je vastlegt wat er gedaan moet worden, hoe het gedaan moet worden en door wie het gedaan moet worden.”
"Inventariseer welke gevaren je loopt"
Jaap vervolgt: “En dat je inventariseert welke gevaren je loopt. Wat kan er definitief misgaan? Een voorbeeld. Onder de generator bevindt zich olie. Dat moet worden schoongemaakt voordat je met de werkzaamheden begint. Er moet een brandblusser of een brandslang op druk bij geplaatst worden. Er moet een brandwacht bij zijn. Hoe staat die in contact met degene die met hitte aan het werk is? Dat soort dingen moet je met elkaar afstemmen. En bij een langdurig project niet één keer, maar elke dag zelfs.”
Tip 8: zet licht ontvlambare middelen in een aparte geventileerde ruimte
Aan boord bevinden zich altijd wel licht ontvlambare middelen, zoals reinigingsmiddelen met een vlammetje op de verpakking. Kriele adviseert om die in een bepaalde ruimte te zetten. Niet in de machinekamer, maar bovendeks, in een geventileerde kast. ‘Zet die spullen daar neer’ aldus de scheepsexpert. Zo is dat wettelijk ook geregeld.
Tip 9: let op bij opladen van je smartphone
Jaap Kriele waarschuwt ook voor de gevolgen van het opladen van een smartphone. Het is geen probleem als het toestel op je nachtkastje ligt, maar val er niet naast in slaap. Want dat kan gevaarlijk zijn. Je telefoon kan namelijk ‘overladen’ raken. Als je ligt te slapen heb je het niet door wanneer je telefoon is opgeladen en dan kan deze oververhit raken. Wanneer je telefoon dan ook nog eens op bijvoorbeeld een deken of een kussen ligt, wat makkelijker vlam kan vatten, kan er snel brand ontstaan.
"Leg je smartphone tijdens het opladen niet op plaatsen die makkelijk vuur kunnen vatten"
Leg je smartphone tijdens het opladen dus níét op plaatsen die makkelijk vuur kunnen vatten. Gebruik de juiste lader, dus die ene die bij het apparaat hoort, want dan klopt de stroomspanning altijd. Bij merkloze laders heb je niet de zekerheid dat ze veilig zijn. Liever iets meer uitgeven en voorkom daarmee kans op brand. Dit bewustzijn geldt minstens ook voor het gebruik van accu’s voor elektrische fietsen. Verder zou ik iedereen willen aanraden om een blusdeken aan te schaffen. Deze zijn zeer snel te gebruiken bij brandjes in de keuken of bijvoorbeeld voor het doven van brandende kleding bij een persoon.”
Tip 10: let op bij het gebruik van petroleumkacheltjes
Tot slot van zijn betoog het fenomeen petroleumkacheltjes. “Oude stuurhutten worden nog vaak verwarmd door middel van petroleumkacheltjes. Op zichzelf zijn het wel veilige kacheltjes. Maar je hangt even een jas over de leuning van de stoel, die dicht bij het kacheltje staat, je loopt eventjes weg en even later staat de stuurhut in de fik.” Het is volgens Kriele dan ook van het grootste belang dat iedere schipper zich bewust moet zijn van de brandgevaren aan boord.
