Rijdende brandkasten vol met vaccins

Elke vrachtwagen met vaccins wordt elke seconde van het transport, elke millimeter van de route minutieus gemonitord vanuit de controletoren. Wijkt de truck – om wat voor reden ook – af van de afgesproken route, wordt met ingenieuze apparatuur de omgeving afgeluisterd. Zijn er nog twijfels? Dan wordt meteen ingegrepen. En de chauffeur? Die kan niet eens bij zijn eigen lading komen. Een scène uit een film? Nee. Dit is hoe de vaccins worden vervoerd vanuit de fabriek van Pfizer.

Terwijl het coronavirus de wereld in een benauwende armklem houdt, brengt het vaccin wellicht redding. Maatregelen als avondklok, anderhalve meter en beperkte groepsvorming mogen dan helpen tegen massale verspreiding, maar miljarden mensen hebben hun hoop gevestigd op die ene prik. En die komt eraan, met dank aan transport.

Pfizer, dat het vaccin samen met BioNtech produceerde, won de race om de eerste goedkeuring. Hun vaccin wordt als eerste verdeeld; in Europa gebeurt dat door H. Essers uit het Belgische Genk. Nu ook vaccins van AstraZeneca, Moderna en Janssen klaar zijn voor productie, komen meerdere partijen uit de transport- en logistieke sector om de hoek kijken. Maar voorlopig is Essers het enige bedrijf dat kan vertellen over wat het vervoer van het coronavaccin met zich meebrengt.

Het Belgische transportbedrijf is aangewezen om het Pfizer-vaccin in Europa te distribueren. Vanuit de fabriek in het Belgische Puurs, een dorp van rond de vijftienduizend inwoners ten zuiden van Antwerpen, rijdt Essers de vaccins naar de nationale distributiecentrums en soms luchthavens. De vervolglijnen in de distributie – die van de nationale verdeelcentrums naar ziekenhuizen en van ziekenhuizen naar vaccinatiecentrums – wordt gecoördineerd door lokale overheden.

Maandenlange voorbereiding

Aan het transport bij Essers ging een maandenlange voorbereiding vooraf. En het eindresultaat, vertelt Jef Molenaers, is dat een truck met vaccins vergelijkbaar is met een rijdende brandkast; Molenaers is in zijn functie van Global Industry Lead Pharma bij Essers nauw betrokken bij het proces. Niets is aan het toeval overgelaten. Veiligheid en beveiliging zijn de sleutelwoorden in het transport.

Vooropgesteld: België staat er goed op in de farmasector. Het land speelt al jarenlang een sleutelrol in de ontwikkeling en de productie van vaccins; in de Belgische laboratoria ontstonden eerder al vaccins tegen hepatitis A en B, meningokokken, pneumokokken en gordelroos. Daaruit beredeneerd is het ook geen toeval dat onze Zuiderburen de zorg voor de distributie van Pfizer- (en Moderna-) vaccins hebben gekregen.

En aangezien Pfizer al zo’n vijftien jaar lang samenwerkt met H. Essers is de optelsom snel gemaakt: de keus viel op de felrode vrachtwagens van de Limburgers. Het bedrijf bouwde in de loop van de tijd een sterk gespecialiseerd netwerk op binnen Europa voor het transport van gevoelige farmaceutische producten. Zo beschikt Essers over een eigen wagenpark van liefst 600 beveiligde en temperatuurgecontroleerde trailers.

Hoeveel Essers ook deed op dit terrein, een operatie als deze was er nog nooit. Molenaers: “We hebben meerdere operaties gedaan die minstens even complex waren, maar het transport van het coronavaccin is veel gevoeliger. Een pandemie op deze schaal heeft de wereld de laatste vijftig jaar niet meegemaakt. Als de keten nu hapert, kan dat grote gevolgen hebben op de vaccinatiestrategie van een land.”

Veiligheid heeft de doorslag gegeven bij de contracten, beaamt Molenaers. Vanwege de enorme gevoeligheid met betrekking tot de vaccins zijn er behoorlijk wat aanvullende veiligheidsmaatregelen bij de coronavaccintransporten van Essers. “De lat is nu extra hoog gelegd”, zegt Molenaers. Logisch, aangezien per trailer tot enkele miljoenen vaccins vervoerd kunnen worden. Dat aantal is bijvoorbeeld afhankelijk van het land van bestemming.”

Drie pijlers

Globaal genomen steunt het veiligheids- en beveiligingssysteem van de Belgische transporteur op drie pijlers: temperatuurveiligheid, compliance en diefstalpreventie. Samen met Pfizer werkte Essers verschillende scenario’s uit voor álle routes. “Voor elk scenario hebben we een Business Continuity Plan”, zegt Molenaers. “Elk transport wordt door mensen en IT-systemen in onze ‘control tower’ proactief en reactief gemonitord. Hierdoor zijn we onmiddellijk op de hoogte bij de minste afwijking van het standaardproces. Bij een file, een ongeval of een lichte temperatuursverandering in de trailer weten we dat meteen. Mocht zoiets voorkomen, dan beslissen we onmiddellijk - in nauwe samenwerking met Pfizer - welk scenario we in gang zetten.”

Een bijkomstigheid van de lage bewaar- en vervoerstemperatuur van het Pfizer-vaccin (-70 graden Celsius) is het gebruik van droogijs. Gevolg daarvan is de concentratie CO2 in de laadruimte van de vrachtwagen. Molenaers: “Aangezien de trailer hermetisch gesloten en verzegeld is, kan het gebeuren dat de CO2-concentratie in de laadruimte bij aankomst zeer hoog is. Labels aan de buitenkant waarschuwen het lospersoneel voor het gevaar.”

Voor wat het naleven van de regels (compliance) moeten de chauffeurs van de vaccins standaard voldoen aan de GDP- en de GMP-certificatie; de certificaten hebben te maken met het goed handelen inzake distributie en fabricage. Molenaers: “Vooropgesteld: deze chauffeurs werken al jaren binnen de organisatie voordat ze doorstromen naar Pharma. Speciaal voor de coronavaccins hebben ze een ‘security’-opleiding gevolgd die gericht was op hoogwaardige en diefstalgevoelige goederen. Na de opleiding moeten ze ook een test afleggen. We zijn daarnaast nóg een stap verder gegaan: de chauffeurs hebben ook deelgenomen aan een ‘awareness-sessie’, waarin ze bewust werden gemaakt van het belang van hun taak.”

Voor elke rit krijgt elke chauffeur nog eens specifieke instructies. Het risico op diefstal is een specifiek onderwerp. Volgens de TAPA (Transported Asset Protection Association, een vereniging die zich bezighoudt met de beveiliging van logistieke ketens) is het een reëel gevaar dat de vaccins worden onderschept door de georganiseerde misdaad om door te verkopen op de zwarte markt. Maar gezien de tegenstanders van vaccineren is er meer. “Onze beveiliging is niet alleen gericht op preventie van diefstal, maar ook op het verijdelen van pogingen van ‘antivaxxers’ om de distributie te dwarsbomen”, meldt Molenaers.

Maximale beveiliging

Alle distributieprocessen beantwoorden zodoende aan de TAPA TRR Level One-certifivatie, het hoogst mogelijke beveiligingsniveau in transport. Molenaers: “Omdat Essers en Pfizer strategische partners zijn, zijn we nog verder gegaan en hebben we de specifieke ‘high security’ set-up ook door Pfizer laten valideren.”

Die maximale beveiliging ziet er grotendeels als volgt uit: alle transporten krijgen alle politie-escorte en worden 24/7 gemonitord; de sloten zijn geïntegreerd in de deuren en kunnen alleen op afstand – vanuit de controletoren – worden geopend. Zelfs de chauffeur heeft géén toegang tot de laadruimte van zijn eigen truck. Hij krijgt bij aankomst op plaats van bestemming een code vanuit de controletoren waarmee hij de trailer kan openen. De trailers zijn bovendien ook nog op verschillende onzichtbare manieren beveiligd.

En dan is er dus de ‘Control Tower’, de alziende ogen (24 monitors) van Essers. Vanuit de controlekamer zijn alle bewegingen van de trucks vooraf tot op de millimeter bekend. Alle af te leggen routes zijn minutieus verkend, tot aan het gegeven op welke parking de chauffeur rust moet houden. Molenaers: “Uit alle veiligheidsanalyses komt de rusttijd van de chauffeur als één van de meest gevoelige momenten.” Vooraf zijn afspraken gemaakt om ruimte te reserveren en op elke vrachtwagen rijden twee chauffeurs. Zo komt het vaccin zo snel mogelijk op de bestemming en staat de truck zo weinig mogelijk stil.

Elke afwijkingen wordt meteen geregistreerd in de, ook al zwaar beveiligde, controletoren. “Zien wij iets ongebruikelijks, dan nemen we via een ‘security phone’ contact op met de chauffeur”, legt Molenaers uit. “Daarop is hij altijd bereikbaar. Lukt dat niet, dan schakelen we over op de ‘silent listening-modus’, waardoor we alle geluiden rondom de telefoon waarnemen. Vertrouwen we het dan nog niet, dan volgt er een interventie. Door een externe partij, onze core business blijft het vervoeren van producten.”

Molenaers vertelt aanzienlijk veel over de mate van beveiliging van de coronatransporten. “Veel, maar geen details. We vertellen bijvoorbeeld niet op welke manier gecommuniceerd wordt tussen controletoren, trailer en trekker. Ook niet welk type sensoren zich in de trailer bevindt. Die informatie geeft een stuk geruststelling naar onze klant. Maar we vertellen dit ook om mensen met slechte bedoelingen ervan te weerhouden rare dingen te doen, zonder dat ze er voordeel uit kunnen halen.”

En tot zover lijkt dat aardig te lukken; er zijn nog geen onregelmatigheden gemeld als het gaat om het transport van coronavaccins, terwijl Essers door de bank genomen jaarlijks toch meer dan 10 meldingen binnenkrijgt.

“Het is een raar gebeuren voor ons”, kijkt Molenaers terug op de recente periode die achter hem ligt. “In de voorbije jaren was er nogal wat negatief sentiment rondom Essers, vanwege de CO2-uitstoot en uitbreidingen van activiteiten. Nu krijgen we veel positieve feedback. Ik hoor verhalen van chauffeurs die bij ziekenhuizen ontvangen worden door een erehaag van mensen. Dat mensen spontaan beginnen te huilen van vreugde als de deuren opengaan.”