Barbara Visser staat als voormalig minister van Infrastructuur en Waterstaat voor de boeiende opdracht om mede vorm te geven aan slimme oplossingen rond duurzaamheid, energietransitie en infrastructuur. Sinds november vorig jaar staat zij aan het roer van ingenieursbureau Movares. Concurrentie is uit, zegt zij. Ondernemers moeten juist volop samenwerken op weg naar een energieneutrale samenleving.
Ook in onzekere tijden rond de grote vraagstukken van deze tijd heeft Barbara Visser in elk geval een opbeurende boodschap voor ondernemers. Aan het einde van het gesprek vat ze die bondig samen. “Ik ben ervan overtuigd dat we de kennis en knowhow hebben om de CO2-reductie, de energietransitie en de daarmee gepaard gaande innovaties mogelijk te maken. Met kennisinstituten als TNO en Deltares en onze universiteiten moet dat lukken. Nederland functioneert als een voorbeeld als het gaat om transport en logistiek, is een koploper in Europa. Mijn stelling is: ‘Als dingen hier kunnen, dan kunnen die overal ter wereld’.”
Dus? “Dus laten we in Nederland doen wat we altijd goed hebben gedaan. Gezamenlijk zoeken naar oplossingen. De techniek is er. Mooi. De expertise en de kennis zijn er ook. Het is nu een kwestie van - denk ik - organiseren. Want blijven doen zoals we deden, dat gaat de oplossing niet brengen.”
Barbara is gevraagd haar licht te laten schijnen op de toekomst en transitie van de logistiek, in haar ogen ‘een heel brede vraag’. Ze zat immers als oud-bewindspersoon boven op de problematiek en mag nu zelf leiding geven aan het bieden van praktische, ingenieuze oplossingen. Barbara heeft de taak Movares, ontstaan uit een voormalig NS-dochter die zich van hoofdzakelijk railprojecten heeft omgevormd tot een breed ingenieursbureau, op te stuwen naar de top drie van leidende bedrijven in de branche. Movares richt zich op zogenoemde ‘smart urban engineering’, zoals het ontwerpen van energieneutrale gebouwen, railprojecten, energie-oplossingen, planvorming & conditionering, infrastructuur, waterwerken en geosolutions. Movares stelde onder meer de Roadmap Verduurzaming Binnenvaart 2050 op in opdracht van de Topsector Logistiek.
Vergroening en duurzaamheid zijn de kernbegrippen in de komende tientallen jaren en alle veranderingen moeten in goede samenhang met elkaar worden doorgevoerd voor maximaal resultaat. Want de verduurzaming is volgens haar onomkeerbaar, ook al zijn de onzekerheden voor ondernemers in het wegvervoer en in de binnenvaart en voor de vele betrokken instanties groot en talrijk. Ze verwijst naar een recente uitspraak van de Raad van State, waarin het gebruik van de mogelijkheid tot de zogenoemde interne saldering van uitstoot bij de bouw van nieuwe woonwijken en bedrijfspanden is teruggedraaid. En natuurlijk is er het vonnis in de Greenpeace-zaak, waarin de rechter het kabinet dwingt meer haast te maken met de stikstofaanpak.
“We willen volgens mij niet dat Nederland stil komt te staan. We moeten er wel voor zorgen dat vergunningen verleend blijven worden”, aldus Barbara. Het heet een wonder van duurzaamheid en energieneutraliteit te zijn.
“Mijn zorg zit in de vraag hoe we Nederland leefbaar en bereikbaar houden op de korte termijn door discussies rondom stikstof. Dat is denk ik voorlopig de belangrijkste uitdaging die we hebben.”
Barbara is niet zozeer ongerust over de technische oplossingen voor de energietransitie, als wel over de onzekerheid die daarmee gepaard gaat. Nee, ze wil vanaf de zijlijn geen commentaar geven op de politieke situatie, en eigenlijk ook liever niet over de ondernemingsstrategie die bedrijven zouden moeten volgen. “Maar als ik me verplaats naar de directiekamer van een bedrijf, dan zou ik het heel belangrijk vinden dat ik zekerheid heb over het overheidsbeleid. Of het nou gaat om de aanschaf van vrachtwagens op de korte termijn of een binnenvaartschip met een veel langere levensduur. Dus ik zou juist stabiliteit van beleid willen, zodat ik mijn investeringsbeslissingen kan nemen. Wanneer het beleid elk jaar wijzigt, dan weet ik niet meer waarop ik mijn strategie moet baseren.”
De Europese regelgeving biedt in haar ogen in elk geval houvast. “Als je het hebt over logistiek en transport over de weg, rails en water, dan wordt heel veel Europees bepaald en daarin is nog niets veranderd. Dus in die zin zijn dat volgens mij nog steeds de kaders waarbinnen men moet opereren.”
Toch vormen bijvoorbeeld (net)congestie en infrastructurele werken de komende decennia een sta-in-de-weg. De scheepvaart en het wegvervoer krijgen te maken met de aanpak van belangrijke verkeersaders en oeververbindingen. “We hebben ons altijd gericht op nieuwbouw, zoals nieuwe bruggen en tunnels en nieuwe spoorlijnen en wegen. Maar kijk naar de Van Brienenoordbrug, die we moeten renoveren en ons hoofdbrekens gaat geven. Of recent in het verleden naar de Merwedebrug in de A27 bij Gorinchem. En kijk ook naar de energiesector. Eigenlijk hebben alle grote assetbeheerders dezelfde opdracht: ze moeten hun assetopgave versnellen, opschalen en verduurzamen om Nederland economisch en maatschappelijk draaiende te houden en toekomstbestendig te maken. Dat zijn heel veel opgaven ineen”, aldus de topvrouw van Movares.
“En elke verstoring in de huidige infrastructuur op de weg, op het water en op het spoor leidt tot problemen elders. Dus het is belangrijk daarvoor slimme oplossingen te bedenken.”
Dat brengt ons op het volgende gespreksonderwerp dat zij wil onderstrepen: de noodzaak tot samenwerking van alle sectoren, bedrijven, overheidsinstanties en verdere betrokkenen. Dat belang wordt ook beschreven in een sectorstudie van Panteia, ING en TVM, genaamd ‘De energie transitie dwingt de transportsector tot samenwerking in ecosystemen’. Het gaat om het opzetten van netwerken – logistieke ecosystemen – waarin ondernemers en andere betrokkenen samenwerken, investeren en gegevens delen om waarde te creëren voor alle partijen. Het uitwisselen van gegevens over vervoersstromen kan bijvoorbeeld helpen verkeersbewegingen te optimaliseren, lading efficiënter te distribueren en kostenefficiënt om te springen met de beschikbare energie. “Dat kun je alleen maar doen wanneer je in de markt met elkaar gaat samenwerken” aldus Barbara.
In dat hele proces zie je dat het noodzakelijk is om te digitaliseren en standaardiseren om data met elkaar uit te wisselen. Pas dan krijg je een goed inzicht. Dat kan binnen de gemaakte afspraken natuurlijk alleen maar als er onderling vertrouwen is. Maar er is eigenlijk geen andere keuze: alleen ga je het waarschijnlijk als klein of middelgroot bedrijf niet redden, je moet wel samenwerken. Binnen die ecosystemen kun je natuurlijk met elkaar blijven concurreren, maar samenwerking blijft een voorwaarde om operationeel te blijven functioneren én om te verduurzamen.”
Movares is inmiddels al via een deelneming in Future Insight betrokken bij projecten voor het delen van kennis en data in zulke ecosystemen, ondergebracht op een platform onder de noemer Clearly.Hub. Daarin werken partijen als het Havenbedrijf Rotterdam, de gemeente Rotterdam en logistieke bedrijven samen. Als voorbeelden worden digitale analyses genoemd bij het gebruik van de schaarse ruimten aan de kademuren. Of ghet bij stremmingen efficiënt omleiden van de binnenvaart of het wegvervoer.
“We weten nu hoe we al die gegevens bij elkaar kunnen brengen en kunnen modelleren, zodat je allerlei slimme scenario’s kunt opstellen ten behoeve van alle deelnemers in zo’n ecosysteem. Vanuit die grote berg data kun je bijvoorbeeld de CO2- en stikstofreductie realiseren, de ruimte voor groen optimaliseren zonder dat dit direct in de belangen van de logistiek snijdt.” Vijftien jaar geleden kon dat volgens Visser nog niet, “maar nu kunnen we die technische ontwikkelingen juist versnellen. het is natuurlijk we leen kwestie of we met elkaar bereid zijn dat snel op te pakken en op te schalen, om zo de juiste incentives te vinden om data met elkaar te delen binnen het concurrentieveld". Wat zij wel wil opmerken is dat de logistieke sector zich nadrukkelijk moeten manifesteren om die samenwerkingsverbanden van de grond te tillen. Het economische belang voor Nederland als distributieland is vanzelfsprekend groot.
"Tegen de sector zou ik willen zeggen: Laat je horen, agendeer de problemen en pak de regie."